Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου 2016

Μνήμη Σωτήρη Δημητρίου "Η σημειολογία στον κινηματογράφο"





γράφει ο Δημήτρης Μπουρνούς*

Ο Σωτήρης Δημητρίου γεννήθηκε το 1925 και ήταν σύντροφος της σκηνοθέτιδας Αλίντας Δημητρίου(τριλογία για τις γυναίκες τις αντίστασης "«Πουλιά στους βάλτους», «Η ζωή στους βράχους» και «Τα κορίτσια της βροχής») που "έφυγε" και αυτή πριν από τρία χρόνια. Ήταν μέχρι τέλους συνεπής στις ιδέες του (αριστερός) και συγχρόνως ανήσυχος και μη προβελημμένος από την επίσημη Αριστερά, κατά τη γνώμη μου. διανοούμενος. Έγραψε πλήθος βιβλίων για την Προϊστορία, την Κοινωνική Ανθρωπολογία και τον κινηματογράφο. Στην ομάδα κινηματογράφου εκτός από τη σειρά τόμων της Σημειωτικής που είχε εκδώσει στον Καστανιώτη, εργαλείο προβληματισμού και ανάλυσης ήταν και το βιβλίο του "Μύθος - Κινηματογράφος - Σημειολογία - Κρίση της Αισθητικής (1973).

Το άρθρο αυτό γράφτηκε κάπου στα 1980, εποχή που χρησιμοποιούσαμε γραφομηχανή, μαζί με τον συνέταιρό μου τότε, σκηνοθέτη Τάσο Κολιόπουλο. Ήταν εργασία στο πλαίσιο της ομάδας κινηματογράφου του Κ.Κ.Ε. που είχε στήσει ο ανήσυχος και πάντα δημιουργικός Σωτήρης Δημητρίου.Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80 υπήρχε έντονη η επίδραση στην Ελλάδα του ρεύματος της Σημειολογίας που ανθούσε στην Ευρώπη και κυρίως στη Γαλλία(Μετς), Ιταλία( Ουμπέρτο Εκο, Γκαρόνι) και εκφράστηκε με την κινηματογραφική κριτική του περιοδικού "Σύγχρονος κινηματογράφος"
Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι ο Σωτήρης Δημητρίου  μας μοίραζε σημειώσεις γραμμένες σε Α4 με αρχιτεκτονικό μολύβι και έγιναν ο πρόχειρα δεμένος τόμος που διαθέτω ακόμα και σήμερα. 


Η σημειολογία στον κινηματογράφο εμφανίστηκε τη δεκαετία του 60 και προκάλεσε σημαντικές αλλαγές:

α)Εξετόπισε τη θεωρία του Δημιουργού (χαρακτηριστική είναι η κριτική του Wollen) και τη φαινομενολογία στην κριτική ( Αντρέ Μπαζέν)

β)Εισήγαγε τη μεθοδική έρευνα που είχε αρχίσει να εφαρμόζεται για τα σημειωτικά συστήματα(Ξεκίνησε από τη θέση του Ρολάν Μπαρτ για την εφαρμογή του γλωσσολογικού μοντέλου στα συστήματα επικοινωνίας)

γ)Ανέλυσε την ταινία σαν φιλμοκείμενο και ξέφυγε από την παραδοσιακή έρευνα.  "Η αρμοδιότητα που διάλεξε η σημειολογική έρευνα αφορά εξ ορισμού τη σημασία των αντικειμένων που αναλύονται. Θεωρούμε τα αντικείμενα αυτά σε σχέση με τη σημασία τους χωρίς να εισάγουμε άλλους επικαθορισμούς ψυχολογικούς , κοινωνιολογικούς ή φυσικούς. Ακόμα και αν δεν εισάγουμε αυτούς τους καθορισμούς πρέπει να τους χρησιμοποιούμε με σημειολογικούς όρους δηλαδή να βρίσκουμε τη θέση και τη λειτουργία τους στο σύστημα  της σημασίας -  αρχή του έμφυτου για τον Ρολάν Μπαρτ(1).
Το πρώτο ερώτημα που απασχόλησε τη σημειολογία του κινηματογράφου ήταν το αν ο κινηματογράφος είναι  Language(δηλαδή γλώσσα με τη γενική έννοια) ή Lange(γλωσσολογικός κώδικας). Το ερώτημα αυτό θέτει πρώτη φορά ο Κρίστιαν Μετς, ο όποιος δίνει την απάντηση ότι ο κινηματογράφος είναιLanguage. Κατόπιν προχωρά στη διάκριση μεταξύ φυσικής γλώσσας και εικόνας, διαπιστώνοντας στην εικόνα την ανυπαρξία της αυθαιρεσίας του σημείου. 

Πραγματικά, ο κινηματογράφος δεν δείχνει αντικείμενα μέσω συμβατικών σημείων όπως γίνεται στη γλώσσα, αλλά δείχνει τα ίδια τα αντικείμενα απευθείας. Τελικά, η έλλειψη αυθαιρεσίας του σημείου καθιστά τον κινηματογράφο καθολική "γλώσσα".

Το δεύτερο ερώτημα αφορά τη διάκριση κινηματογράφου και φιλμικού γεγονότος˙ διάκριση που έκανε πρώτος ο Gilpert Cohen Seat , την όποια και χρησιμοποίησε ο Μετς, δηλαδή ότι το φιλμ είναι ένα μόνο μικρό κομμάτι του κινηματογράφου, γιατί αντιπροσωπεύει ένα πλατύ σύνολο φαινομένων πριν από το φιλμ( Παραγωγή, κοινωνιολογικό πλαίσιο, νόμοι κ. λπ)  και μετά το φιλμ( ιδεολογική επίδραση, πρότυπα συμπεριφοράς κ. λπ).
Η σημειολογική ανάλυση ασχολείται λοιπόν μόνο με το φιλμικό γεγονός. Αυτή η σημειωτική μεταχειρίζεται διαρκώς τρείς έννοιες:
1)Φιλμικά κείμενα διαφορετικού υλικού εύρους(35mm, 16 mm)
2)Φιλμικά πλεγματικά συστήματα που  αντιστοιχούν στα διάφορα κείμενα.
3)Τα μη πλεγματικά συστήματα, δηλαδή τους κώδικες που είναι  ιδεατοί έξω από την ταινία.
Προσεγγίζοντας αναλυτικότερα τις τρεις έννοιες θα δούμε ότι γι τον Μετς, που τις εισαγάγει, σύστημα πλεγματικό είναι όρος που αναφέρεται στην οργάνωση του φιλμοκειμένου(εικονική ροή λόγου, μουσικής, ήχου). Δηλαδή διαπλοκή κινηματογραφικών και εξω-κινηματογραφικών κωδίκων(2)
Τα μη πλεγματικά συστήματα είναι οι επιλεγμένοι κώδικες και υποκώδικες πριν την τελική διαπλοκή τους σε κινηματογραφικό έργο.
Όπως είναι γνωστό η καταδήλωση/συνέμφαση είναι μία από τις διχοτομίες  της σημειολογίας.Καταδήλωση  είναι η ίδια η αναφορά στο αντικείμενο (π.χ. γάιδαρος) ενώ η συνέμφαση της καταδήλωσης  είναι οι πρόσθετες σημασίες της (εδώ αγενής).
Για τους Μιτρύ και Μετς η ταινία λειτουργεί μόνο στο επίπεδο της καταδήλωσης. Όσον αφορά τη συνέμφαση είναι εξωτερική. Δηλαδή αναγνωρίζεται μετά από τη θέαση όλης της ταινίας από τον θεατή.
Για τη διχοτομία της γλωσσολογίας Συνταγματικός/Παραδειγματικός άξονας γνωρίζουμε ότι:
 Η ανάλυση κατά συνταγματικό άξονα είναι η μελέτη δύο ή περισσοτέρων γλωσσικών μονάδων οι οποίες παρατάσσονται διαδοχικά και οι οποίες παίρνουν την αξία τους από ο, τι προηγείται ή από ό, τι έπεται. Π.χ. "Ο Θεός είναι πανάγαθος" είναι ένα Σύνταγμα. 

Η ανάλυση κατά παραδειγματικό άξονα είναι η σχέση που συνδέει μονάδες του γλωσσικού συστήματος που βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους, χωρίς αναγκαία να περιλαμβάνονται στην ίδια ομιλούμενη πρόταση. Π.χ. "Η νύχτα είναι δροσερή". Εάν στη λέξη "νύχτα" αντικαταστήσουμε το γράμμα "χ" με το γράμμα "κ" δεν έχουμε αλλαγή νοήματος, άρα υποκατάσταση.  Αν όμως βάλουμε στη θέση του "χ" το γράμμα "σ" τότε έχουμε αλλαγή νοήματος(νύστα), άρα αντιμεταλλαγή.

Η υποκατάσταση και η αντιμεταλλαγή είναι οι δύο δυνατότητες της ανάλυσης κατά τον παραδειγματικό άξονα.
Στον κινηματογράφο, Συντάγματα είναι οι διάλογοι, η μουσική, το χρώμα, το φως. Έχουμε όμως παραδειγματική φτώχεια Όπως λέει ο Μετς "δεν έχουμε δυνατότητα αντιμεταλλαγής. 

Ο Μετς που μελέτησε αυτό το θέμα, το 1966  εισάγει τη λεγόμενη "Μεγάλη Συνταγματική" η οποία περιλαμβάνει:

α) Τη σκηνή
β) Τη σεκάνς
γ)Το αυτόνομο πλάνο
δ)Το περιγραφικό σύνταγμα
ε) Το παράλληλο μοντάζ
στ) Το επαναληπτικό σύνταγμα.
Επίσης, ο Κρίστιαν Μετς ξεχωρίζει τα παραδείγματα της ταινίας σε πέντε (5) τύπους
α)Πολιτισμικά(μιμητική, χρώμα, ενδυμασία)
β)Σκηνοθεσίας(κινήσεις μηχανής,  fade  out  και fade in, και οπτικά εφέ).
γ)Λόγου(σχέσεις μεταξύ λόγου και εικόνας, λόγου και μουσικής, λόγου και ήχων)
δ)Σύγκρισης ειδών ταινιών(πολιτική , γουέστερν κ. λπ)
ε)Μεγάλα πολιτισμικά( στο επίπεδο της συνέμφασης)


Ένα άλλο πρόβλημα που απασχόλησε τους διανοούμενους και τους θεωρητικούς ήταν το αν η φιλμική εικόνα διέθετε διπλή άρθρωση.
Ο Αντρέ Μαρτινέ Γάλλος Γλωσσολόγος που ανέπτυξε τη θεωρία της διπλής άρθρωσης, αναφέρει: κάθε γλώσσα χαρακτηρίζεται από δύο αρθρώσεις. Μία πρώτη και μία δεύτερη.  Η φράση "Η μητέρα πέθανε χθες" έχει ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα.  Οι ενότητες "μητέρα" , "πέθανε"  "χθες" ονομάζονται μονήματα.
Είναι μορφές που αν αναλυθούν παραπάνω χάνουν τη σημασία τους (πε, θα, νε). Αυτά είναι ταφωνήματα, τα οποία αποτελούν τη δεύτερη άρθρωση. Πρώτη άρθρωση είναι η ίδια η λέξη.
Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι πιστεύοντας ότι ο κινηματογράφος είναι γλώσσα όπως η φυσική, διατυπώνει ότι η ελάχιστη μονάδα κινηματογραφικής γλώσσας είναι τα διάφορα πραγματικά αντικείμενα που συνθέτουν ένα πλάνο, τα οποία ονομάζει κινήματα ή κινημορφήματα, κατ, αναλογία με τα φωνήματα.  Τα "κινήματα" σύμφωνα με τον Παζολίνι συνδυάζονται σε μια ευρύτερη ενότητα( πλάνο)  που ανταποκρίνεται στο μόνημα(λέξη) της φυσικής γλώσσας.
Ο γλωσσολόγος Ρικάρντο Γκαρόνι κάνοντας κριτική στο Παζολίνι καταλήγει πως η ταινία είναι "γλώσσα" με τη γενική έννοια άρα δε έχει διπλή άρθρωση.
Ο Σωτήρης Δημητρίου, θεωρητικός του κινηματογράφου, συμφωνώντας με τον Γκαρόνι αναφέρει:
α)Η εικόνα δεν ταυτίζεται με την πραγματικότητα
β)Τα κινήματα είναι σημαίνουσες μονάδες, ενώ τα φωνήματα δεν είναι
γ)Το πλάνο, αντιστοιχεί μάλλον στη φράση(3)
Ο Ουμπέρτο Έκο  ανέλυσε τους διάφορους κώδικες που παρεμβαίνουν για  να κάνουν την ταινία αναλογική προς την πραγματικότητα. Συμφωνώντας με τον Παζολίνι ότι ο κινηματογράφος είναι γλώσσα με την γενική έννοια, υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρεις βαθμοί άρθρωσης:
α)Το κινημόρφημα που είναι σημαίνουσα χειρονομική μονάδα(χειρονομία, νεύμα)
β) Το "εικονόγραμμα" ή φωτόγραμμα (που είναι τμήμα του κινημορφήματος) και
γ)Το εικονικό σχήμα
Σήμερα ο Μετς έχει εγκαταλείψει τη σημειολογική έρευνα της ταινίας-μηνύματος και επιχειρεί να μελετήσει άλλες πλευρές που παρουσιάζει ο κινηματογράφος:
-Τη σχέση ταινίας με το θεατή( ψυχολογική ανάλυση)
-Τη σχέση της ταινίας με τις αξίες και τις σημασίες της εποχής της.
Ο Σωτήρης Δημητρίου υποστηρίζει ότι η σύγχρονη Σημειολογία θα πρέπει να ασχοληθεί με:
α)Το ρόλο του δημιουργού
β)Τις συνθήκες του θεάματος
γ)Το φετιχισμό της αίθουσας
δ)Τους κοινωνικούς μηχανισμούς που προσδιορίζουν την ταινία στο  ρόλο της να μεταβιβάζει  δομές, μοντέλα και ιδεολογικό λόγο(4)

ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ
1. Περιοδικό CommunicationNo. 4 σελ 133
2. Οι κινηματογραφικοί κώδικες είναι:
α)Μέγεθος πλάνου(γενικό, γκρο κ. λπ)
β)Διάρκεια πλάνου(στοπ καρέ, πλάνο σεκάνς, μονοπλάνο κ.α.)
γ)Ταχύτητα προβολής( ρελαντί, αξελερέ)
δ)Σύνδεση των πλάνων(ρεκόρ, περάσματα αντικειμένων, αντίθεση στοιχείων)
ε)Γωνία και ύψος μηχανής( μπλονζε, κοντρ μπλονζέ,  νορμάλ θέση μηχανής κ.α.)
στ)Κίνηση μηχανής( τράβελινγκ, πανοραμίκ  κ.α.)
ζ)Μοντάζ(παράλληλο, αντιθετικό κ. λπ)

Οι έξω-κινηματογραφικοί κώδικες είναι:

α) Εικονικοί των πολιτισμικών συστημάτων(συμπεριφορές, δομή πόλης και χώρων της κ.α.)

β)Εικονικοί φυσικών συμβολισμών(κύμα, Δύση ηλίου, κ. λπ)
γ)Θεατρικοί( μακιγιάζ, νεύματα, τρόπος ηθοποιίας κ. λπ)
δ)Σκηνικού χώρου( σκηνογραφία , εξπρεσιονιστικό ντεκόρ (π.χ.) κ. λπ)
ε)Ακουστικοί (αρθρωτός λόγος, μουσική, ηχητικά εφέ κ. π)
στ) Χρωματικοί
ζ)Γραφιστικοί( τίτλοι, υπότιτλοι κ.α.)
η) Φωτιστικοί( κοντράστ, ένταση φωτισμού κ.α.)
θ)Τρυκάζ(Απεικόνιση τεράτων, καταστροφές κ.α.).
ι)Φωτογραφικοί(διπλοτυπία, φλου κάδρο κ.α.)
Ζωγραφικοί( κινούμενα σχέδια , συνδυασμός φιλμικού και ζωγραφισμένου κάδρου κ. π)

3. "Λεξικό όρων Σημειολογικής  Ανάλυσης της Τέχνης", Σωτήρης Δημητρίου, Εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα 1978, σελ. 70, λήμμα "διπλή άρθρωση" .
4. Στο ίδιο, σελ. 164, στο λήμμα "Σημειολογία του Κινηματογράφου".

Μπουρνούς Δημήτρης
Τάσος Κολιόπουλος

Κάπου στα 1980 ή 1981. 




 * Ο Δημήτρης Μπουρνούς είναι σκηνοθέτης

Τετάρτη 20 Ιουλίου 2016

Θέατρο Από Κοινού



Το θέατρο Από Κοινού δημιουργήθηκε από την ανάγκη να πάμε κόντρα στην απογοήτευση, κόντρα στη μοιρολατρία, συνεχίζοντας τον αγώνα για όσα ομορφαίνουν τη ζωή μας.
Οι δραστηριότητές μας, πολλές και ποικίλες. Αρχής γενομένης από το χειροποίητο – στην κυριολεξία – θέατρό μας. Ένας χώρος κοντά στο σταθμό του μετρό Κεραμεικός, στην Ευπατριδών 4, που από συνεργείο μετατρέψαμε  – με όλες τις νόμιμες και ασφαλείς προδιαγραφές – σε θέατρο και πολυχώρο τέχνης.
Εκτός από θεατρικές παραστάσεις, θα φιλοξενεί εικαστικές εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, παρουσιάσεις βιβλίων και κινηματογραφικές βραδιές στον αυλή του Από Κοινού, με χαμηλό εισιτήριο. Επίσης Θέατρο Σκιών για μικρούς και μεγάλους από άξιους συνεχιστές του είδους.
Στις άμεσες δραστηριότητές μας είναι το θεατρικό εργαστήρι.

                     Το θεατρικό εργαστήρι
                     στο Θέατρο Από Κοινού    
                       
Οι κύκλοι μαθημάτων  του θεατρικού εργαστηριού στο θέατρο Από Κοινού, ασχολούνται με μια σφαιρική αντιμετώπιση της θεατρικής τέχνης με Υποκριτική, Φωνητική, Κινησιολογικό Αυτοσχεδιασμό, Απαγγελία και Ιστορία Θεάτρου και Λογοτεχνίας.       
Το θεατρικό εργαστήρι απευθύνεται  σε όλους εκείνους που θα ήθελαν να ζήσουν την μαγεία της ανακάλυψης μιας σειράς από κώδικες έκφρασης και επικοινωνίας.        
Απευθύνεται σε τελειόφοιτους που θα ήθελαν να συνεχίσουν την επαφή τους με τη θεατρική γνώση προσεγγίζοντας περισσότερο τους καλλιτεχνικούς στόχους τους.
Το θεατρικό εργαστήρι του Από Κοινού προτείνει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα βασικών γνώσεων και εμπειριών έτσι ώστε κάθε ενδιαφερόμενος να καλύψει μια, όσο γίνεται, πολύπλευρη  άποψη για την λειτουργία της θεατρικής τέχνης. Έτσι κι αλλιώς η ενασχόληση με τη θεατρική πράξη είναι μία μαγική πλατφόρμα για να ανακαλύψει κανείς τις δυνατότητές του, τις προσωπικές του αλήθειες κι όχι αυτές που του επιβάλλονται, να βρει τον εσώτερο εαυτό του, να επικοινωνήσει άφοβα τα συναισθήματά του με τους γύρω του.
Ειδικά για παιδιά που έχουν αποφασίσει να ακολουθήσουν σπουδές θεάτρου και χρειάζονται προετοιμασία από 1ης Αυγούστου έως τέλος Σεπτεμβρίου το θεατρικό εργαστήρι προσαρμόζει το πρόγραμμά του έτσι ώστε να τα βοηθήσει να συνθέτουν ρόλους μέσα από την Υποκριτική και την Κίνηση, με μαθήματα Φωνητικής και Απαγγελίας, για να αποδώσουν το μέγιστο στις εισαγωγικές εξετάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού.
                                                                                                        
Οι ώρες των μαθημάτων είναι 4 ώρες ημερησίως, κάθε μέρα, εκτός Σαββάτου και Κυριακής. 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΔΕΥΤΕΡΑ
6μμ-8μμ : Φωνητική  με τη Νένη Ζάππα
8μμ-10μμ : Υποκριτική με τον Κοραή Δαμάτη
ΤΡΙΤΗ
6μμ-8μμ : Ιστορία Θεάτρου- Λογοτεχνίας με την Αλεξάνδρα Μπούκα
8μμ-9μμ : Κινησιολογικός Αυτοσχεδιασμός με την Αγγελική Ξένου
9μμ-10μμ : Απαγγελία με τον Αντώνη Ξένο
ΤΕΤΑΡΤΗ
6μμ-8μμ : Φωνητική (Νένη Ζάππα)
8μμ-10μμ : Υποκριτική με την Ελένη Γερασιμίδου
ΠΕΜΠΤΗ
6μμ-8μμ : Υποκριτική (Κοραής Δαμάτης)
8μμ-10μμ : Απαγγελία (Αντώνης Ξένος)
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
6μμ-8μμ : Κινησιολογικός Αυτοσχεδιασμός (Αγγελική Ξένου)
8μμ-10μμ : Υποκριτική (Ελένη Γερασιμίδου)


Θέατρο Από Κοινού:
Ευπατριδών 4, Γκάζι (κοντά στο σταθμό του μετρό Κεραμεικός)

Τηλ επικοινωνίας:  210 6033676 & 6977987271             

Δευτέρα 18 Ιουλίου 2016

Έξι ταινίες για το Καλοκαίρι και τον Έρωτα

γράφει ο Δημήτρης Μπουρνούς*




Νικόλ Χολοφσένερ-2013- Αμερική

Ερωτική κομεντί

Γλυκειά ερωτική κομεντί από την Νικόλ Χολοφσένερ που δεν ρίχνει ούτε στιγμή το επίπεδο σε γελοίες καταστάσεις ή χαζούς διαλόγους.
Η Εύα (Τζούλια Λούις Ντρέιφους) τα φτιάχνει με τον εντελώς διαφορετικό από αυτήν Αλμπερτ (Τζέιμς Γκολτοφίνι) και συγχρόνως αποκτά επαγγελματική και φιλική σχέση με την πρώην γυναίκα του. Δεν ξεκόβει από αυτήν, για να διασταυρώνει συνεχώς τη δική της καλή σχέση με τον Αλμπερτ, με τις αρνητικές και κακές εμπειρίες της πρώην γυναίκας του.
Η ταινία θα μπορούσε να ονομαστεί ερωτική κομεντί αποδοχής του άλλου όπως είναι, διότι ούτε στιγμή η Εύα δεν επιδιώκει να αλλάξει το σύντροφό της.



  


"Πρόγευμα στο Τίφανις” (Breakfast at Tiffany’s) του Μπλέηκ Έντουαρντς-1961-115΄. Αμερική.

«Κοσμοπολίτικη» κομεντί

Μια νεαρή κοπέλα η Χόλυ (Οντρεϊ Χέπμπορν) ζει σε ένα μισό επιπλωμένο διαμέρισμα στο Μανχάταν. Συνοδεύει κοσμικούς κυρίους σε πάρτι και μια φορά την εβδομάδα επισκέπτεται στις φυλακές έναν μαφιόζο στον οποίο μεταφέρει εν αγνοία της διάφορες πληροφορίες μέσα από ένα δελτίο καιρού. Στην πολυκατοικία της εγκαθίσταται ένας νεαρός συγγραφέας ο Πωλ (Τζωρτζ Πέπαρντ), τον οποίο συντηρεί η πλούσια ερωμένη του. Οι δύο αυτοί ιδιαίτεροι χαρακτήρες ζουν μια σειρά από ενδιαφέροντα γεγονότα που αλλάζουν συνεχώς τη ζωή τους...
Με βάση το σενάριο του Τρούμαν Καπότε, ο σκηνοθέτης Μπλέηκ Έντουαρντς όχι μόνο εκμεταλλεύεται το ταλέντο των πρωταγωνιστών του αλλά μας εισάγει επιτυχημένα και σ' έναν "κρυφό" κόσμο, αυτόν της κοσμικής Νέας Υόρκης.

Βραβεία:
-Όσκαρ καλύτερου τραγουδιού και μουσικής επένδυσης (1961)
-Υποψήφιο για Όσκαρ Α’ γυναικείου ρόλου, Σκηνικά - Κοστούμια και Προσαρμοσμένου σεναρίου

«Ζήτω η Ελευθερία»  (Viva la libertà)




Ρομπέρτο Αντό-2013-Ιταλία


Πολιτική κομεντί


Μια "δροσερή» προσέγγιση στον ξύλινο λόγο όχι της σταλινικής αριστεράς που στο κάτω κάτω φθίνει -ευτυχώς- αλλά της κεντροαριστεράς. Ο πολιτικός της ταινίας ειναι ο αντίστοιχος Τσίπρας της Ιταλίας μόνο που ανήκει στην Ευρωπαϊκή Κεντροαριστερά. 
Εντάξει, το είδος της πολιτικής κομεντί που ειναι η ταινία, δεν νομίζω ότι πρέπει να μας κάνει να απαιτούμε εμβάθυνση. Δεν νομίζω ότι αυτός ειναι ο ρόλος ακόμα και του καθαρού πολιτικού σινεμά. Όμως η ταινία κάνει την τομή και μπορεί να είναι η αφορμή για να γίνει συζήτηση για το δημόσιο λόγο της Αριστεράς. 
Έχω γράψει και παλιότερα ότι ο λόγος της Ανανεωτικής Αριστεράς σωστά, από τη μία πλευρά δεν πρέπει να ειναι λαϊκίστικος και ξύλινος( όπως της σταλινικής), όμως από την άλλη πρέπει να πάψει να είναι εκχωρητικός( ψηφίστε μας και θα λύσουμε εμείς τα προβλήματά σας). Να ειναι ενοχοποιητικός και να θέτει τις ευθύνες και στους πολίτες, κάτι που δεν έχει τολμήσει μέχρι τώρα.
(Το άρθρο γράφτηκε το χειμώνα του 2014)









Τζων Τορτούρο-ΗΠΑ-
Κομεντί «ηθών»

Ο ανθρώπινος ηθικός "αμοραλισμός" του Γούντυ Αλεν.



Παρότι η ταινία ειναι του  Τζων Τορτούρο (πολύ καλός όπως πάντα στο ρόλο του ηρωά μας του Φιοραβάντε), η ταινία έχει το ύφος, το πνεύμα και τις ατάκες του Γούντυ Αλεν. Ο Μάρευ (Γούντυ Αλεν)  ειναι άνετος και πολύ καλός στο ρόλο του χρεωμένου, ο οποίος είναι ο «προωθητής γυναικών» στον  Τορτούρο για να βγάλει χρήματα, τα οποία χρησιμοποιεί για την μαύρη γυναίκα του και τα παιδιά του. 
Το «αρχαιότερο επάγγελμα" αντιμετωπίζεται αφοπλιστικά από τον Τορτούρο-Γούντι Αλεν. Όλα γίνονται για την απόλαυση της ζωής, τη χαρά, μέσω του σέξ, μέχρι που παρεμβάλλεται ο έρωτας( του Τορτούρο με την Αβιγκάλ( Βανέσσα Παραντί). 
Η ταινία βλέπεται ευχάριστα ιδιαίτερα στις σκηνές που "ρίχνει τις ατάκες του" ο Γούντυ Αλεν, ο οποίος δεν χάνει ευκαιρία ( μέσω του Τορτούρο δηλαδή), να αναπτύξει και τη δεύτερη ιστορία της ταινίας( εδώ η κριτική στην εκτός  τόπου και χρόνου θρησκευτική ομάδα των Χασιδιστών Εβραίων). 
Ο Τορτούρο τελικά,   «αποενοχοποιεί πολύ τρυφερά» την προσφορά ηδονής  από έναν ζιγκολό.



Ταινία: «Η επεισοδιακή επιστροφή  της Ταμάρα Ντρού»-2010-Εγχρ-111΄





Κομεντί διανοουμένων

Παίζουν:   Τζέμα Άρτερτον, Λιουκ Έβανς, Ντόμινικ Κούπερ, Ρότζερ Άλαμ, Τάμσιν Γκρεγκ

Σκηνοθεσία: Στέφεν Φρήαρς

Βασισμένη στο  εικονογραφημένο μυθιστόρημα της Πόζυ Σίμοντς, αυτή η μοντέρνα «ταινία Βρετανικής εξοχής» είναι γεμάτη με πομπώδεις συγγραφείς, πλούσιους ταξιδιώτες, μποέμ τύπους, έναν ροκ σταρ..
Όταν η Ταμάρα( Τζέμα Άρτερτον) επιστρέφει στο βουκολικό χωριό των παιδικών της χρόνων, η ζωή των ντόπιων γυρνάει ανάποδα. Το άλλοτε ασχημόπαπο έχει μεταμορφωθεί σε καλλονή (με τη βοήθεια της πλαστικής χειρουργικής). Ο έρωτας, η ζήλια  οι επαγγελματικές φιλοδοξίες των λογοτεχνών παρουσιάζονται σαν φόντο,  με την Ταμάρα Ντρού  να κινεί όλα τα νήματα της ιστορίας μας  όλο το παιχνίδι, χρησιμοποιώντας τη σέξι εμφάνισή της.  

 Η  «Tamara Drewe» του έμπειρου Στέφεν Φρίαρς( από τα βασικά στελέχη του λεγόμενου  Νέου  Αγγλικού κινηματογράφου)  αγγίζει το γαλλικό μπουλβάρ και  τη σάτιρα σχέσεων του Γούντι Άλεν, με μια δόση βρετανικού φλέγματος.  Μας χαρίζει μια ανάλαφρη διασκέδαση με τις σαρκαστικά σχόλια για τις νευρώσεις των διανοουμένων λογοτεχνών, ο κόσμος των οποίων αποδιαρθρώνεται από την παρουσία της σέξι πρωταγωνίστριας.







Σούζαν Μπιέρ- 2012- Συμπαραγωγή Δανίας, Σουηδίας Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας

Ερωτική κομεντί


Με φόντο τις υπέροχες παραλίες του Αμάλφι του Σορέντο της Ιταλίας, μέσα σε κήπους γεμάτους λεμονιές, υπέροχα αρχοντικά, ρομαντικά ηλιοβασιλέματα, η πολύ καλή Δανέζα σκηνοθέτης Σούζαν Μπιέρ ( "Ίσως αύριο" "Μετά το γάμο") "παντρεύοντας το "ζεστό" Νότο με τον "ψυχρό" Δανέζικο Βορρά, κάνοντας αυτή την ερωτική κομεντί, ουσιαστικά αποδιαρθρώνει τις σαχλές αμερικάνικες κομεντί γάμων( με τα γνωστά στερεότητα - τούρτες, κιτς νυφικά, μες τα ευτράπελά τους, τα αντρικά και γυναικεία πάρτυ πριν το γάμο κ. λπ)
Από τη μία έχουμε το γάμο των νεαρών παιδιών ( όπως μαθαίνουμε τον αποφάσισαν στα πρώτα 15 λεπτά του πρώτου ραντεβού τους), του Πάτρικ (Σεμπάστιαν Γιέσεν) και της Αστρίντ( Μόλυ Μπλίξτ Εγελιντ) που τελικά δεν θα γίνει. Βλέπουμε σταδιακά την απομάκρυνση των ηρώων, τις αμφιβολίες και των δύο και την κατάληξη: την ημέρα του γάμου, στον υπέροχο κήπου του εξοχικού στο Αμάλφι, ανακοινώνουν ότι τελικά δεν θα παντρευτούν.
Από την άλλη έχουμε τη γνωριμία και τον έρωτα που δημιουργείται με φόντο τα καταγάλανα νερά, του Φίλιπ (Πήρς Μπροσνάν) μοναχικού 60άρη αλλά σίγουρου για τον εαυτό του και της 50άρας Εύας( Τρίνι Ντίρχολμ), ευαίσθητης, όμορφης και εύθραυστης, δηλαδή δύο διαφορετικών ανθρώπων – η Ντίρχολμ πολύ καλή στο ρόλο της ( «Ίσως αύριο», «Ο έρωτας της βασίλισσας»).
Η Σούζαν Μπιέρ αναπαριστά με τρυφερή και δραματική ματιά όλες τις συναισθηματικές καταστάσεις των ηρώων, τις συγκρούσεις τους, τις αμφιβολίες και τις επιθυμίες τους, την πάλη του ανθρώπου με τον θάνατο ( η ηρωίδα έχει μόλις κάνει μαστεκτομή λόγω καρκίνο του στήθους) με «αποτελεσματικό σπαθί» τι άλλο, τον Έρωτα, το αντίθετο του θανάτου.
Η ταινία πρέπει να θεαθεί με κρύο Limoncello, του οποίου η πατρίδα είναι το Σορέντο.



* Ο Δημήτρης Μπουρνούς είναι σκηνοθέτης

Τρίτη 10 Μαΐου 2016

"ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ"

γράφει ο Δημήτρης Μπουρνούς


«Αυτή η κατάρρευση των «μύθων» δεν μπορεί να μην προκαλεί ένα αίσθημα βαθιάς ανησυχίας γιατί δεν υπάρχει πια μια «μητέρα»-προστάτιδα. Η «μητέρα» είναι το σύνολο που σκέφτεται για όλους αυτούς που δεν αντέχουν το βάρος της αυτονομίας τους».

‘Αλτνο Καροτενούτο(*)



Η Κορνέλια (Λουμίνα Γκεοργκίου) είναι η  μάνα που έχει αδυναμία στο γιο Μπάρμπου(Μπόγκταν Ντούμιτρας)  που είναι 34 ετών, δηλαδή  ζει και αναπνέει γι’  αυτόν.
Η  Κορνέλια δεν είναι η αμόρφωτη λαϊκή μάνα που προβάλει τα δικά της όνειρα στο μέλλον του γιου αλλά η αστή μορφωμένη αρχιτεκτόνισσα που χωρίς υστερίες, με μεθοδικότητα, καταφέρνει αυτό που θέλει. Όταν ο γιόκας της Μπάρμπου θα σκοτώσει με το αυτοκίνητό του ένα δεκατετράχρο αγόρι από φτωχή Ρουμάνικη οικογένεια, θα προσπαθήσει στο αστυνομικό τμήμα να εξαγοράσει τους αστυνομικούς και θα υπαγορεύσει στο γιο τι να γράψει στην κατάθεσή του.
Η Κορνέλια-μάνα, θα αξιοποιήσει τις γνωριμίες του γιατρού συζύγου για να μιλήσουν στους αστυνομικούς, για να είναι πιο ευνοϊκοί απέναντί του.
Η Κορνέλια-μάνα- ευνούχος θα ζητήσει από το Μπάρμπου να πάει στη κηδεία του 14χρονου παιδιού πιέζοντας τον, σχεδόν αδιαφορώντας για τα συναισθήματά του.
Η  Κορνέλια –μάνα-καπάτσα θα εξαγοράσει την κατάθεση του οδηγού του αυτοκινήτου που ήταν μπροστά από το αυτοκίνητο του γιου του το οποίο ο γιος της προσπέρασε με μεγάλη ταχύτητα.
Ο Μπάρμπου προσπαθεί να απαλλαγεί από το βάρος της μάνας, από την υπέρ-προστατευτικότητά της. Της ζητά να του δώσει τα δεύτερα κλειδιά του διαμερίσματος, στο οποίο μένει  με τη κοπέλα του.



Είναι αποκαλυπτικός ο διάλογος γιου- μάνας:
Μάνα: Δεν δέχομαι τα πάντα από σένα; Ακόμα και ότι δεν με αγαπάς;  […] Θέλω να με σέβεσαι. Αυτό είναι όλο. Μου το χρωστάς.
Γιος: Ας αλλάξουμε ρόλους. Άσε με να σου τηλεφωνήσω εγώ. Περίμενε τηλέφωνό μου και δες αν δε σέβομαι ή όχι.
Μάνα: Δεν μπορώ να σου τηλεφωνώ πια;
Γιός: Άσε με να κάνω εγώ το πρώτο βήμα. Περνάω μεγάλο ζόρι. Θέλω να βάλω σε τάξη τις σκέψεις μου. Δεν μπορείς να βοηθήσεις. Θα σε πάρω  σ ‘ένα μήνα, σε έξι μήνες. Δεν ξέρω. Άσε με να σε πάρω πρώτος και ίσως τότε μπορέσουμε να έχουμε κάποια σχέση.
Μάνα: Δεν θα ξαναγίνω νέα. Για όσο καιρό μου απομένει σε θέλω στο πλευρό μου.
….
Γιος: Άσε με να σου τηλεφωνήσω εγώ. Και μία συμβουλή. Αν σου πέσει δύσκολο βρες ένα υποκατάστατο. Ένα σκυλάκι, ένα εραστή, ένα χόμπι. Στην ηλικία σου οι άνθρωποι επισκέφτονται τις πυραμίδες.
Μάνα: Άλλοι στην ηλικία μου έχουν φυσιολογική σχέση με τα παιδιά τους . Οι γονείς ολοκληρώνονται μέσα από τα παιδιά τους. Ο, τι δεν το κατάφεραν οι ίδιοι το επιτυγχάνουν μέσα από αυτά.
……



Η Κορνέλια-Μάνα-Αστική τάξη, θα αγοράσει με χρήματα την σιωπή του Πατέρα(εργατική τάξη) που ζητάει δικαιοσύνη, στη πολύ καλή σκηνή της ταινίας που η κάμερα στέκεται σχεδόν αποκλειστικά στην Κορνέλια και μόνο 2 φορές δείχνει τη μάνα του άτυχου αγοριού.
Η Κορνέλια-Μανα-Εξουσία(αντιπροσωπευτική φιγούρα της κοινωνικής κατάστασης στην μετα Τσαουσέσκου Ρουμανία) μπορεί όλα να τα αγοράσει με τα χρήματα, αξιοποιώντας, σχεδόν θεατρικά την ικανότητά της να συγκινείται (πάντως  ο σκηνοθέτης Κάλιν Πίτερ Νέτζερ έχει δηλώσει ότι επιδιώκει να τη συμπαθήσουμε).
Η Κορνέλια δραματική-μάνα, όμως, ποτέ δεν θα κερδίσει την αγάπη του  ευνουχισμένου γιου.
Η Κορνέλια- γυναίκα είναι κατά βάθος δυστυχισμένη διότι το μόνο πρόσωπο που αγαπά είναι ο εαυτός της.

Ένα ακόμα δείγμα της σταθερής ανόδου του Ρουμάνικου σινεμά με αυτή την ταινία του Κάλιν Πίτερ Νέτζερ. Νατουραλιστική γραφή, χωρίς κορυφώσεις και με κάμερα στο χέρι είναι σαν να καταγράφει την πραγματικότητα στη σημερινή Ρουμανία, την ταξική διαστρωμάτωση, έμμεσα τη διαφθορά και τη συμπεριφορά της νέας αστικής τάξης που καλοντυμένη κινείται με άνεση στο κοινωνικό περιβάλλον.


Δημήτρης Μπουρνούς
Σκηνοθέτης

(*) Ο Αλντο Καροτενούτο είναι ψυχαναλυτής, μέλος της Αμερικάνικης Ενωσης Ψυχολογίας, Καθηγητής της Ψυχολογίας της Προσωπικότητας και των Ατομικών Διαφορών του Πανεπιστημίου της Ρώμης.



Οικογενειακή Υπόθεση
Pozitia Copilului / Child's Pose

Χρυσή Άρκτος και βραβείο κριτικών στο Βερολίνο

 

3,5 / 5
Δραματική 2013 | Έγχρ. | Διάρκεια: 112'
Στόρυ: Η Κορνέλια είναι μια ευκατάστατη και με υψηλές γνωριμίες Ρουμάνα αρχιτέκτονας, η οποία όταν ο γιος της σκοτώνει με το αυτοκίνητο ένα 14χρονο αγόρι θα κάνει τα πάντα για να μην τον αφήσει να πάει φυλακή.

(Από το Αθηνόραμα)